Vier pijlers voor een efficiënt alcohol- en drugbeleid in de organisatie

Bij acuut misbruik heeft een werknemer zo veel alcohol of drugs gebruikt dat hij op dat ogenblik niet meer normaal kan functioneren.

Onmiddellijk ingrijpen

De leidinggevende stelt vast dat de werknemer niet in staat is te werken.

Omwille van de veiligheid voor de persoon zelf, maar ook voor zijn omgeving, is een onmiddellijke tussenkomst (meestal) nodig zodat de betrokken persoon niet aan het werk kan. In sommige grotere bedrijven gebeurt dat door bewakers die de toegang tot het bedrijf controleren. Meestal echter is het de taak van de direct leidinggevende om in te grijpen. In beide gevallen zijn er vooraf bepaalde afspraken nodig over wat er op dat moment moet gebeuren en wie er eventueel bijgehaald kan worden:

• Moet de persoon naar huis of slaapt hij zijn ‘roes’ uit op het werk?
• Wie brengt de werknemer naar huis (een andere werknemer, een taxi?).
• Hoe wordt het werkverlet geregeld? In sommige bedrijven geldt de afwezigheid als werkverlet, in andere wordt de afwezigheid geregeld als een dag ziekte.

Bij discussie of agressie worden er soms nog andere personen bijgehaald, zoals de bedrijfsarts of een vertrouwensfiguur.

Opvolging achteraf

Het voorval dient nadien besproken te worden tussen de leidinggevende en de betrokkene. De meeste organisaties maken een duidelijk onderscheid tussen eenmalige en herhaaldelijke incidenten: bij een eenmalig voorval is een overdreven formele reactie niet aangewezen. Occasioneel misbruik kan immers iedereen overkomen, al zal de uiteindelijke reactie ook afhangen van de ernst van de situatie.

Bij chronisch misbruik functioneert een personeelslid herhaaldelijk (gedurende een bepaalde periode) minder goed tot slecht als gevolg van een (vermoedelijk) alcohol- of drugprobleem.

Vroegtijdig optreden is cruciaal

Chronisch misbruik uit zich in tegenstelling tot een acute situatie meestal niet in dronkenschap of onder invloed zijn van andere drugs. Collega’s en leidinggevenden zullen eerst en vooral veranderingen in de arbeidsprestaties en werkrelaties merken, eerder dan dat ze duidelijke signalen van alcohol- of ander druggebruik zien.

Om de kansen op herstel te verhogen en negatieve gevolgen voor de organisatie te beperken, is zo vroeg mogelijk ingrijpen noodzakelijk. Als de omgeving wacht met ingrijpen tot er ontegensprekelijk alcohol- of ander druggebruik vast te stellen is, is de situatie vaak al geëscaleerd.

Functioneren opvolgen

Bij herhaaldelijke incidenten confronteert de leidinggevende de betrokkene met objectieve feiten en benadrukt de noodzaak van gedragsverandering (op het werk). Hij brengt de werknemer op de hoogte van de gevolgen van niet-naleving van de afspraken.

De leidinggevende volgt (tijdelijk) het functioneren van nabij op. Hij gebruikt hiervoor de instrumenten die voor gelijk welk ander functioneringsprobleem gehanteerd worden, zoals beoordelings- en evaluatiegesprekken.

Het is zeer belangrijk dat de leidinggevende begrip toont voor de mogelijke oorzaken van verminderde arbeidsprestaties. Hij motiveert de werknemer om gebruik te maken van het hulpverleningsaanbod.

Sancties toepassen

Wanneer de betrokkene zijn gedrag niet verandert binnen de afgesproken termijn, wordt een aangekondigde sanctie uitgevoerd. De werkgever maakt hierbij gebruik van de bestaande arbeidsreglementering, zoals in principe uitgeschreven in het arbeidsreglement. De maatregelen kunnen gaan van een blaam, een mondelinge of schriftelijke verwittiging en intrekking van loon tot ontslag.

Nieuwe regels zijn meestal niet nodig. Wees in elk geval consequent: dreigen en de sanctie niet uitvoeren is weinig effectief.